Mechanizm różnicowy jest niezwykle ważnym elementem każdego pojazdu. Jego zastosowanie umożliwia samochodowi płynne skręcanie na boki bez uszkodzenia napędu i gwałtownego ścierania opon.
Mechanizm różnicowy znajduje się pomiędzy kołami napędzanymi. W przypadku tzw. napędu dodatkowego czyli 2×4 jedna z osi toczy się swobodnie, nie przenosząc momentu obrotowego na jezdnię. Napęd zostaje przenoszony dopiero w momencie wpadnięcia w niekontrolowany poślizg. Warto zwrócić uwagę na to, że każde koło na osi może poruszać się z dowolną prędkością. Dzieje się tak głównie podczas jazdy na zakręcie. Koło zewnętrzne ma do pokonania dłuższą drogę niż koła wewnętrzne, a co za tym idzie koło zewnętrzne musi się obracać znacznie szybciej. Gdyby oś napędzana nie posiadała mechanizmu różnicowego to jedno z kół, a konkretniej koło zewnętrzne na zakręcie musiałoby się ślizgać co mogłoby doprowadzić do niebezpiecznej sytuacji na drodze.
Mechanizm różnicowy jest zbudowany z kół zębatych, które są zamknięte w stożkowatej obudowie. Taka konstrukcja umożliwia przeniesienie momentu obrotowego z wału napędowego na koła samochodu. Praca dyferencjału wygląda następująco – w pierwszym etapie wałek atakujący przekazuje moment obrotowy za pośrednictwem przekładni stożkowej na koło talerzowe, które jest zespolone z wirującą obudową. Sprawia to, iż oś koła ustawia się prostopadle do osi wałka, a uzębienie koła znajduje się z boku. Jeżeli chodzi o przedni napęd to koło talerzowe będzie kołem z zębnikiem o zębach prostych lub skośnych znajdujących się na zewnętrznym obwodzie.
Początkowo mechanizm różnicowy nie był pozbawiony wad. Gdy podczas ruszania jedno z kół straciło przyczepność to dyferencjał przekazywał cały moment obrotowy na to koło, znajdujące się w poślizgu. Sprawiało to, że koło „buksowało” w miejscu i w przypadku powierzchni śliskich, jaką jest choćby lód niemożliwe było ruszenie z miejsca. Powodowało to nieefektywne przekazywanie momentu obrotowego. Aby tak się nie działo zaprojektowano blokady mechanizmów różnicowych. Ze względu na sposób sterowania wyróżniamy trzy rodzaje blokad dyferencjału – mechaniczne, elektroniczne i hydrauliczne. Różnią się one w zależności od preferencji producenta samochodów. Na czym polega działanie blokad? Są one odpowiedzialne, żeby koło talerzowe, które obraca się wraz z obudową mechanizmu różnicowego było sprzęgnięte z kołami koronowymi i blokowało możliwość obracania się satelitów wokół własnej osi. W nowszych pojazdach często za blokadę dyferencjału odpowiedzialny jest system EDS, który wykorzystuje w tym celu czujniki ABS i zmusza koło o mniejszej przyczepności do przyhamowania. Taki zabieg sprawia, że mechanizm różnicowy ponownie kieruje moment obrotowy na koło o większej przyczepności.